Niedawno odbył się egzamin maturalny z wiedzy o społeczeństwie. Jak co roku tysiące maturzystów mierzyło się z przedmiotem, który często wypada słabo na tle ogółu. Dlatego też w niniejszym artykule chcemy podzielić się z Wami jednym z wielu zagadnień, które potencjalnie mogą pojawić się na przyszłorocznej maturze z WOS–u.
Na warsztat wzięliśmy najważniejsze organy Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) funkcjonujące w ramach tej struktury. Dzięki temu artykułowi poznasz podstawowe informacje na ich temat oraz dowiesz się, które z nich są tymi kluczowymi. Możemy wyróżnić sześć podstawowych organów Organizacji Narodów Zjednoczonych. Należą do nich:
To podstawowy organ ONZ. Składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich, a każdemu państwu przysługuje jeden głos. ZO obraduje w trybie sesyjnym, zbierając się na doroczne sesje zwyczajne oraz nadzwyczajne, zwoływane na żądanie sekretarza generalnego lub większości członków.
Sesje zwyczajne rozpoczynają się zawsze w drugi wtorek września. W trakcie sesji podejmowane są uchwały, które mogą mieć charakter: obowiązujący i zalecający. Uchwały obowiązujące podejmowane są w kwestiach wewnętrznych, natomiast uchwały zalecające kierowane są do państw członkowskich. Jak sama nazwa wskazuje, są jedynie zaleceniami, więc mają charakter nieobowiązkowy.
Uchwały Zgromadzenia Ogólnego zapadają w różnych sprawach, wśród których możemy wyróżnić m.in.:
We wspomnianych sprawach uchwały zapadają większością dwóch trzecich głosów, a w pozostałych sprawach co do zasady stosowana jest zwykła większość głosów. Wyjątek stanowi wybór sędziów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości czy uchwalenie poprawek do Karty Narodów Zjednoczonych. Co ważne, choć każde państwo ma jeden głos, to może posiadać maksymalnie pięciu przedstawicieli. Siedziba Zgromadzenia Ogólnego ONZ mieści się w Nowym Jorku.
To organ mającym największe znaczenie spośród wszystkich, które wchodzą w skład struktury ONZ. Odpowiada za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa na świecie. Posiada m.in. możliwość nakładania sankcji na państwa członkowskie. Składa się z 15 członków, wśród których można wyróżnić pięciu stałych i dziesięciu niestałych.
Członkowie stali RB ONZ to członkowie, którzy zawsze zasiadają w tym organie, dysponując przy tym prawem weta. Oznacza to, że każdy ze stałych członków Rady Bezpieczeństwa może zawetować podejmowaną uchwałę i tym samym nie dopuścić do jej przegłosowania. Członkami stałymi RB ONZ są zwycięskie mocarstwa z czasów II wojny światowej:
Do 1971 roku Chiny były reprezentowane w RB ONZ przez Republikę Chińską, a zatem Tajwan. Zaś od tamtej pory reprezentantem została Chińska Republika Ludowa.
Wspomniana sytuacja była efektem wojny domowej w Chinach i konfliktem między komunistami a Kuomintangiem. Pozostali członkowie zasiadają w RB ONZ rotacyjnie i są wybierani do tego organu przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Powoływani są według klucza kontynentalnego, gdzie 5 miejsc jest zagwarantowanych dla państw z Afryki i Azji, 2 dla Ameryki Łacińskiej, 2 dla Europy Zachodniej i 1 dla Europy Wschodniej. Przykładowo, Polska była członkiem niestałym RB ONZ w latach 2018 – 2019.
Rada podejmuje decyzje w formie uchwał, do których co do zasady wymagana jest większość 9 na 15 członków RB ONZ. Biorąc pod uwagę prawo weta dla stałych członków Rady, bardzo często podjęcie decyzji przez RB ONZ jest niezwykle trudne, głównie z uwagi na sprzeczne interesy największych mocarstw. Czyni to ONZ organizacją dość nieefektywną przy rozwiązywaniu konfliktów zbrojnych. W przeciwieństwie do ZO, Rada Bezpieczeństwa obraduje w trybie stałym. Swoją siedzibę również ma w Nowym Jorku.
Sekretariat jest organem administrującym i koordynującym pracę ONZ. Posiada swoje biura w Nowym Jorku, Genewie, Wiedniu i Nairobi. Na jego czele stoi Sekretarz Generalny, czuwający m.in. nad:
Obecnie Sekretarzem Generalnym ONZ jest António Guterres (Portugalia). Poprzednio wspomnianą funkcję sprawowali wg kolejności chronologicznej: Trygve Lie (Norwegia), Dag Hammarskjold (Szwecja), U Thant (Birma), Kurt Waldheim (Austria), Javier Perez de Cuellar (Peru), Butrus Butrus Ghali (Egipt), Kofi Annan (Ghana) i Ban Ki – moon (Korea Południowa).
Sekretarz Generalny ONZ wybierany jest na pięcioletnią kadencję przez Zgromadzenie Ogólne na zalecenie Rady Bezpieczeństwa. Z ciekawostek: wszystkie umowy międzynarodowe muszą być rejestrowane w Sekretariacie.
Rada Gospodarcza i Społeczna (ECOSOC) to kolejny kluczowy organ wchodzący w skład struktury organizacyjnej ONZ. Zajmuje się kwestiami dotyczącymi gospodarki, kultury czy spraw społecznych. Odpowiada m.in. za:
ECOSOC tworzy 54 członków wybieranych przez ZO ONZ. Kadencja tych członków trwa trzy lata. Obrady odbywają się w Nowym Jorku oraz w Genewie. Z ciekawostek: Polska była członkiem ECOSOC w latach 2008 – 2010.
Jest głównym organem sądowym ONZ. Trybunał składa się z 15 sędziów wybieranych na dziewięcioletnie kadencje, gdzie co trzy lata odnawiana jest 1/3 składu. Siedziba Trybunału znajduje się w Hadze. Sędziowie wybierani są przez Zgromadzenie Ogólne oraz Radę Bezpieczeństwa i muszą uzyskać większość bezwzględną głosów w każdym z tych organów. Trybunał działa na podstawie Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Rozstrzyga spory między państwami. Co istotne, nie trzeba być członkiem ONZ, aby podlegać jego jurysdykcji.
Co również ważne, nie istnieje coś takiego, jak automatyczna zgoda państwa na rozstrzygnięcie danej sprawy przez MTS. Każdorazowo wolę taką muszą wyrazić państwa–strony sporu międzypaństwowego. Muszą jednak liczyć się z tym, że wyrok Trybunału ma charakter wiążący. Z drugiej strony nie ma zbytnio środków na wyegzekwowanie wyroku MTS ze strony Państwa, które stawiałoby opór, co powoduje, że MTS nie jest zbyt skutecznym organem.
Rada Powiernicza to organ, który aktualnie znajduje się w zawieszeniu. Wszystko dlatego, że celem istnienia tego organu było zarządzanie terytoriami powierniczymi ONZ. Czyli terytoriami, które nie uzyskały jeszcze pełnej samodzielności, a w przeszłości były terytoriami mandatowymi Ligi Narodów oraz terytoriami przejętymi od państw pokonanych w trakcie II wojny światowej. Składała się z pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa oraz również pięciu państw, które nie administrowały terytoriami zależnymi.
Reasumując, struktura organizacyjna ONZ składa się z sześciu głównych organów. Najważniejsze organy ONZ:
Chcesz się dowiedzieć więcej o funkcjonowaniu ONZ albo innych organizacji międzynarodowych, takich jak Unia Europejska, Rada Europy czy NATO? A może chciałbyś poszerzyć swoją wiedzę o inne zagadnienia, które mogą pojawić się na maturze? Jeżeli tak, to koniecznie zapisz się na przygotowanie do matury z Indeksem w Kieszeni!
Strona przygotowana przez Zyskowni.pl